Giełda, czyli spotkanie z bogactwem i bankructwem

Przechadzka z dziećmi po krakowskim, wrocławskim lub poznańskim rynku to idealna okazja nie tylko do zachwycania się pięknem odnowionych placów, ale także do wspólnej dyskusji o historii giełdy – czyli spotkania handlowego, które swój początek miało właśnie w sercach miast. Będąc żywym świadkiem ewolucji tego miejsca, nasze pociechy łatwiej zrozumieją, jak długą drogę przebył handel od czasów prehistorycznych do obecnego pędu za szybką sprzedażą i łatwym pieniądzem.

Słowo giełda pochodzi od dolnoniemieckiego słowa „die Gilde”, a to z kolei wywodzi się od staroskandynawskiego „gildi”. Oznacza ono zebranie, stowarzyszenie, a następnie cech rzemieślniczy¹. W dawnych czasach to właśnie kupcy i drobni wytwórcy, a nie jak dzisiaj turyści, wypełniali miejskie rynki w celu sprzedaży lub zakupu określonych towarów oraz wymiany cennych informacji. Obecnie handlowców spotykających się na głównych placach miast zastąpili maklerzy giełdowi pracujący w specjalnych budynkach, w których piętrzą się komputery pokazujące najróżniejsze wykresy. Aby coś kupić lub sprzedać, nie trzeba podróżować, bo giełda opiera się teraz nie na komunikacji werbalnej, ale jej uczestnicy komunikują się z sobą globalnie poprzez media cyfrowe.

In usum negotiatorum cujuscunque nationis ac linguae

Najstarsza giełda na świecie powstała w roku 1531 i znajduje się w Antwerpii. Nad jej drzwiami widnieje napis „Dla ludzi handlu wszystkich narodów i języków” (łac. In usum negotiatorum cujuscunque nationis ac linguae). Dzięki władzom tego belgijskiego miasta wolny handel mógł odbywać się nie tylko w czasie jarmarków, ale praktycznie przez cały rok². Transakcje na giełdzie były początkowo oparte na towarach oraz wekslach i obligacjach. Dopiero rok 1606 przyniósł pierwszą emisję akcji i dotyczyły one Holenderskiej Kampanii Wschodnioindyjskiej. Akcje na zawsze zmieniły postrzeganie giełdy, a także umożliwiły zdobycie bogactwa oraz zafundowały wielu graczom spektakularne bankructwo.

Inwestycje w akcje

Akcje to papiery wartościowe, które zamieniają nasze pieniądze na udziały w firmie. Dzięki nim stajemy się poniekąd jej współwłaścicielami i uzyskujemy pewne przywileje. Na przykład mamy udział w zyskach oraz w pewnym stopniu możemy współdecydować o rozwoju firmy. W każdej chwili istnieje możliwość sprzedaży akcji, musimy tylko znaleźć kupca, który będzie chciał je nabyć. Gdy firma dobrze prosperuje, nie jest to trudne, bo wielu inwestorów chce mieć udziały w zyskownym przedsięwzięciu. Jednakże zdarza się też tak, że firmy bankrutują i akcje stają się bezwartościowe, ponieważ nikt nie chce inwestować w coś, co nie ma przyszłości.

Holenderska Kampania Wschodnioindyjska dzięki emisji akcji i dodatkowemu zastrzykowi gotówki od akcjonariuszy mogła sfinansować swoją działalność i stać się w roku 1669 najpotężniejszą firmą świata, a jej akcjonariusze zarobili krocie na dywidendach. Niestety z powodu wojny pomiędzy Wielką Brytanią a Republiką Zjednoczonych Prowincji³ firma popadła w kłopoty finansowe i w roku 1798 została rozwiązana⁴.

Kryzysy

Nieodzowną częścią giełdowego życia są kryzysy. Wywracają one nieraz giełdowy krajobraz do góry nogami, podobnie jak pożary w lasach tropikalnych, które zmieniają czasami całkowicie układ i hierarchię w środowisku i pozwalają młodym roślinom wybić się i zakosztować promieni słonecznych. W historii giełdy było oraz będzie wiele bankructw i kryzysów. Jednym z najbardziej spektakularnych był kryzys tulipanowy, którego sceną była XVII-wieczna Holandia. Kwiaty te z dnia na dzień zostały towarami luksusowymi, które każdy chciał mieć. Ludzie sprzedawali wszystko, co mieli, aby zdobyć nową sadzonkę tulipana lub kupić ścięte kwiaty. Pojawił się niebywały popyt na te rośliny, którego producenci nie mogli zaspokoić. Ludzie z powodu mody zaczęli kupować kwiaty, które jeszcze nie zaczęły kiełkować lub takie, których posadzenie było jeszcze w sferze planów. Powyższa sytuacja trwała około 2 lata i zakończyła się tak samo szybko, jak się rozpoczęła. Wielu ludzi dzięki tulipanowej modzie dorobiło się majątku, sprzedając tulipany, gdy były najdroższe, a sporo graczy zbankrutowało, bo kupili kwiaty chwilę przed spadkiem cen⁵.Warto zatem podkreślić, że kryzysy giełdowe pomimo różnych przebiegów zawsze kończą się tak samo: transferem pieniędzy od bankrutującej grupy do tych, którym udało się zarobić.

Symbole giełdy

Byki i niedźwiedzie kojarzą się dzieciom głównie z opowieściami o byczku Fernando oraz o misiu Yogi zamieszkującym park Yellowstone. Ale dzięki pozytywnym skojarzeniom z bajkami łatwiej będzie im zapamiętać te dwa ważne symbole giełdowe, które dla maklerów, inwestorów oraz giełdowych graczy są synonimem hossy oraz bessy, czyli długotrwałych wzrostów lub spadków cen akcji, towarów bądź innych dóbr sprzedawanych na giełdach. Byk symbolizujący hossę kojarzy się z prosperity oraz z rosnącymi przychodami uczestników giełdowego ekosystemu. Z kolei niedźwiedź obrazuje bessę i przywołuje negatywne skojarzenia oraz przynosi widmo bankructwa.

Do czego potrzebujemy giełdy?

Giełda, która obecnie kojarzy się głównie z rynkiem akcji, jest kolejnym narzędziem, które wymyślili ludzie, aby przyśpieszyć zdobycie kapitału, realizację marzeń i osiągnięcie bogactwa. Nagradza ona za kreatywność, przedsiębiorczość i zaradność, a karze za brak cierpliwości, nadmierne zaufanie oraz chciwość. Historia giełdy uświadamia nam, że każda nasza decyzja ma konsekwencje pozytywne i negatywne, na które musimy być przygotowani. Uczmy tego nasze dzieci, aby nie były zaskoczone szybkim bogactwem i spektakularnym bankructwem, jeśli kiedyś zaczną grać na giełdzie.