Kolega potrzebny od zaraz

Rówieśnicy to, obok rodziny i szkoły, jedno z najważniejszych środowisk mających wpływ na dziecko. Maluchy zauważają się nawzajem, przedszkolaki zaczynają ze sobą współpracować, a dzieci w wieku szkolnym wchodzą już w pełne relacje, wymagające określonych reguł. Relacje z rówieśnikami stymulują rozwój kompetencji poznawczych, emocjonalnych i społecznych.

Czym jest grupa rówieśnicza?

Choć każdy człowiek przez całe swoje życie funkcjonuje w jednej lub wielu grupach rówieśniczych, pojęcie to zwyczajowo odnosi się do grup dziecięcych i młodzieżowych. To wtedy relacje z osobami w podobnym wieku i na podobnym etapie rozwoju mają na nas największy wpływ. Grupy rówieśnicze dzieli się najczęściej na trzy typy: dziecięce grupy zabawowe, młodzieżowe paczki i młodzieżowe grupy dewiacyjne (tzw. gangi). Florian Znaniecki – polski socjolog i filozof I połowy XX wieku – zauważył, że pierwsze dziecięce grupy rówieśnicze nie opierają swego działania na wypracowanych tradycjach, wzorcach czy zracjonalizowanych celach – dążą głównie do zabawy i spontanicznego wyładowywania energii. Grupy dzieci starszych spotykają się przede wszystkim w celu wymiany poglądów. Dla jednych i drugich obecność rówieśników ma duże znaczenie w procesie wychowywania i socjalizacji.

Cały czas wśród kolegów – kształtowanie się grupy rówieśniczej

Rówieśnicy zostają zauważeni przez dziecko bardzo wcześnie – pod koniec pierwszego roku życia dostrzegamy pierwsze interakcje między dziećmi, choć najczęściej skupiające się tylko wokół przedmiotu (np. wyrywanie sobie zabawek). Około drugiego roku życia, dzięki lepiej skoordynowanym zachowaniom w czasie zabawy, dzieci próbują naśladować się wzajemnie i zamieniać rolami. Natomiast trzeci rok życia to okres, od którego w literaturze przedmiotu zaczyna się omawiać wpływ rówieśników na zachowania dziecka i mówić o początkach znaczenia grup rówieśniczych. Od tego bowiem czasu, oprócz rodziny, dotychczas kluczowej w procesie wychowywania dziecka, wzrasta rola środowiska rówieśników. Trzylatki mogą już uczestniczyć w zabawach grupowych, a czterolatki – zaczynają interesować się opinią innych dzieci i w sposób celowy pragną zwrócić na siebie uwagę. W wieku przedszkolnym regułą staje się łączenie się dzieci w grupy w celu wspólnej zabawy. Im dziecko starsze, tym częstotliwość kontaktów i liczba relacji z rówieśnikami się zwiększa, a ich znaczenie wzrasta. Maria Deptuła, autorka książki „Odrzucenie rówieśnicze” przywołuje badania, według których powyżej dziewiątego roku życia potrzeba przynależności do grupy osiąga swoje maksimum, jeśli wziąć pod uwagę całe życie człowieka. W okresie dorastania grupa rówieśnicza stanowi obszar, w którym młodzi wymieniają poglądy, toczą dyskusje, dzielą się zwierzeniami. Jako że okres ten wiąże się również z kryzysem zaufania do rodziców, znaczenie relacji rówieśniczych jest wówczas niezmiernie istotne.

Rówieśnicy są ważni

Już pierwsze wspólne zabawy przedszkolaków mają wpływ na zachowania dziecka – zwiększają zdolność do zachowań prospołecznych i zdolność przyjmowania punktu widzenia rówieśników, zmniejszają częstotliwość zachowań agresywnych. Słowem, przygotowują malucha do życia w społeczeństwie. Wraz z wiekiem znaczenie rówieśników w procesie wychowywania rośnie. Autorki książki „Szkolne wyzwania” za kluczowe korzyści znajomości z rówieśnikami uważają: istnienie dodatkowego (obok rodziny) wspierającego i akceptującego środowiska, możliwość zdobycia ważnych doświadczeń społecznych oraz szansę na spontaniczne i samodzielne tworzenie relacji. Rówieśnicy jako dodatkowe środowisko młodego człowieka, stanowią wyznacznik tego, jak dziecko postrzega siebie i mają wpływ na poczucie własnej wartości dziecka – wpływają na tworzenie własnej tożsamości. Relacje z rówieśnikami są okazją do nauki wielu umiejętności społecznych – wspólnego rozwiązywania problemów, współpracy, negocjowania, tolerancji, lojalności, przewodzenia czy rywalizacji. Są także okazją do eksperymentowania z innymi stylami zachowań czy poznania innych wartości.

Czy się wtrącać? O roli rodziców

Stosunków rodzinnych nie sposób zupełnie oddzielić od stosunków rówieśniczych – poszczególne relacje w życiu człowieka przenikają się wzajemnie, a ich wpływy na siebie nachodzą. Rodzice mają wpływ na relacje dziecka z rówieśnikami, a relacje z rówieśnikami oddziałowują na zachowania dziecka w rodzinie. Możemy bezpośrednio wpływać na znajomości dziecka, np. wskutek wyboru miejsca zamieszkania pod kątem obecności innych rodzin z dziećmi czy zapraszania do domu konkretnych dzieci. Natomiast bardziej pośredni wpływ na relacje rówieśnicze dziecka mają przeżyte doświadczenia rodzinne czy przekazane wzorce wychowawcze.

We współczesnym świecie, jako rodzice, często chcemy organizować naszym dzieciom czas. Będąc świadomymi znaczenia wpływu rówieśników na życie dziecka, zwróćmy natomiast uwagę na to, aby nasze dziecko miało czas na swobodne budowanie relacji z rówieśnikami. Aby miało okazję do spędzania czasu z innymi dziećmi w nienarzucony, niezorganizowany sposób. Zostawmy dzieciom nieco swobody w doborze zabaw i reguł współpracy z innymi dziećmi. Dajmy szansę na zawieranie przyjaźni. To wszystko może przyczynić się do lepszego radzenia sobie w relacjach z innymi w przyszłości.

Fot. Pexels