6 sposobów na rozwój asertywności u dzieci

Asertywni rodzice wychowują asertywne dzieci. Jeśli chcesz wspierać swoje dziecko w rozwoju asertywności, upewnij się, że sam nie popełniasz podstawowych błędów komunikacyjnych.

Co każdy rodzic powinien wiedzieć o asertywności?

Asertywność jest złotym środkiem w komunikacji i sztuką wyrażania własnych potrzeb czy uczuć w zdrowy, czyli uwzględniający dążenia innych sposób. Po przeciwległych biegunach możemy zaobserwować:

• postawę uległą (zgadzanie się na coś wbrew sobie, by nie sprawiać problemu, nie robić zbędnego zamieszania, z lęku przed odrzuceniem czy utratą akceptacji)
• agresywną (której często towarzyszy obwinianie, stawianie kogoś na przegranej pozycji, próba wymuszenia uległości podniesionym tonem)

Zarówno jednej, jak i drugiej powinniśmy unikać. W przeciwnym razie – narażamy się na konflikty lub frustrację. Uległość to przyjmowanie postawy: „ja nie jestem ważny, ty jesteś ważniejszy”. Z kolei reakcja agresywna wyraża się postawą: „nie obchodzą mnie czyjeś potrzeby, uczucia, poza własnymi. Ja jestem najważniejszy, inni mają się dostosować”.

Jak być asertywnym rodzicem?

Postawa asertywna nie różnicuje stron relacji na przegranych i wygranych, ale ma na celu obopólne zwycięstwo.
Wystarczy, że zamiast oceniania drugiej osoby, ocenimy jej zachowanie w konkretnej sytuacji, a już zmienimy charakter przekazu, na przykład:

Zamiast mówić – „jesteś taka roztrzepana, zawsze muszę przypominać ci o pakowaniu plecaka”. Powiedz „ złości mnie, gdy muszę pamiętać o twoich szkolnych obowiązkach. Czy mogłabyś sama pakować plecak i sprawdzać jego zawartość?”

Asertywność to stosowanie komunikatów „JA”, czyli powiadomienie drugiej strony relacji o swoich emocjach, które pojawiły się w wyniku jej zachowania, a także wzięcie odpowiedzialności za odczuwane emocje, w tym złość, np. „Jestem bardzo zła!”, „Naprawdę tego nie lubię”, „Nie podoba mi się to”. Przeciwieństwem komunikatów „JA” są komunikaty „TY” charakterystyczne dla postawy agresywnej, np. generalizowanie osądów: „Ty nigdy nie słuchasz innych”, „Jesteś do niczego!”, „Zawsze mnie złościsz!”

Komunikat „JA” jest szczególnie skuteczny, gdy podajemy uzasadnienie emocji, które odczuwamy (w opisywanym wcześniej przykładzie złość to następstwo dodatkowego obowiązku dla rodzica w postaci sprawdzania zawartości plecaka) oraz propozycję konstruktywnego rozwiązania, które odbiorca komunikatu może zastosować w przyszłości (czyli w powyższym przykładzie samodzielne pakowanie i sprawdzanie zawartości plecaka przez dziecko). Wyraź jasno swoje oczekiwania, by dać dziecku szansę na poprawę zachowania przy następnej okazji.

Dziecko, które od najmłodszych lat wzrasta w atmosferze zaufania, otwartego wyrażania swoich uczuć i informowania o tym, co dla drugiej strony jest niedopuszczalne, pierwszy – najważniejszy trening asertywności ma zaliczony. Jak jeszcze możemy wspierać rozwój asertywności u dziecka?

6 sprawdzonych sposobów na rozwój asertywności u dziecka

1. Buduj wysokie poczucie własnej wartości u dziecka

Zapewnianie poczucia bezpieczeństwa, bezwarunkowa akceptacja, wrażliwość na potrzeby dziecka, nie tylko fizjologiczne, ale emocjonalne, czyli częste przytulanie, mówienie „kocham cię”, okazywanie zainteresowania, wspólne spędzanie czasu – to główne sposoby na budowanie wysokiego poczucia własnej wartości. A to pierwszy krok, by przedszkolak umiał stanąć w swojej obronie, nawet za cenę utraty akceptacji rówieśników lub sprzeciwienia się autorytetom.

2. Zadbaj o rozwój emocjonalny dziecka

Nazywajcie i opisujcie z dzieckiem różne emocje, takie jak: radość, smutek, gniew, odraza, strach, złość. Akceptuj cały wachlarz emocji – od euforii po rozczarowanie. Ćwicz wyrażanie złości w sposób, który nie rani innych, np. dziecko opisuje: jestem bardzo zły i zaciska pięści. Możesz dać mu wtedy kartkę papieru i zachęcić, by mocno rysując czerwoną kredką, wyraziło swoje uczucia. Okaż zrozumienie dla trudnych emocji, mówiąc np. – rozumiem, że jest ci ciężko. Nie czyń tabu z trudnych emocji, ucz, że wszystkie uczucia są potrzebne, ale nie każdy sposób ich wyrażania jest odpowiedni. Bicie, szczypanie, krzyk nie powinny mieć miejsca, bo ranią innych. Gdy dziecko ponoszą emocje, poproś – czy możesz mówić trochę ciszej?

3. Daj wybór, zamiast narzucać

Nie oczekuj uległości, ale negocjuj z dzieckiem pewne rozwiązania. Nie stosuj rozwiązań siłowych czy szantaży – pozostawiaj wybór. Traktuj dziecko jak partnera w dyskusji, a nie kogoś, kto ma się biernie podporządkować.
Zamiast mówić: „masz to zrobić i koniec!”, spytaj dziecko: Chcesz założyć skarpetki czerwone czy granatowe? (dajemy do wyboru tylko dwie możliwości) Wyrażając oczekiwania czy stawiając ograniczenia, tłumacz dziecku ich zasadność, np. „nie pozwalam ci obierać pomarańczy, bo nóż jest ostry i możesz się skaleczyć”, „Trzeba nosić czapkę zimą, żeby nie złapać przeziębienia”.

4. Szanuj dziecięce „nie”

Tylko tyle i aż tyle. Gdy dziecko odmawia, szanuj jego decyzję i traktuj ją poważnie. Zachęcaj do wyrażania własnego zdania, nawet jeśli nie jest zgodne z opinią otoczenia. Gdy w piaskownicy inne dziecko zabrało mu łopatkę, ani bicie nią po głowie dziecka, ani zgadzanie się na pozbawianie własności, nie będzie dobrym rozwiązaniem. Poinformuj, że jeśli dziecko chce pożyczyć łopatkę, musi spytać o zgodę i powinno liczyć się z odmową. Używaj w towarzystwie dziecka sformułowań: „proszę”, „czy mógłbyś?”, „przepraszam”. Ucz je, by w ten sposób informowało innych o swoich potrzebach.

5. Ucz wyznaczania granic cielesnych

Informuj dziecko, że nie musi dawać buziaka ciotce lub babci, jeśli nie ma na to ochoty. Nie ma też obowiązku nikogo przytulać ani zgadzać się na gilgotki od wujka. Edukuj, że całowanie w usta jest bardzo intymną sprawą i choć rodzice mogą wyrażać sobie w ten sposób uczucia, nikt inny nie ma prawa całować dziecka w ten sposób. Ostrzegaj, że części ciała znajdujące się pod kostiumem kąpielowym są bardzo prywatne i nikt nie może dziecka tam dotykać.

6. Nie zaprzeczaj temu, co zaobserwowało dziecko

Dzieci są świetnymi obserwatorami, często dorośli próbują bagatelizować ich odczucia, np. stosując przekaz: -„My się nie kłócimy, my głośno rozmawiamy”. Nie próbuj ukrywać przed dzieckiem prawdziwych intencji i znaczenia własnych zachowań. Dziecko musi umieć rozpoznać zagrożenie, a jest nim kłótnia w jego obecności, która od głośnej rozmowy różni się tym, że w tej drugiej powtarzamy komuś przekaz spokojnym tonem, a nie w złości.
Przeproś dziecko, jeżeli dałeś ponieść się emocjom, podkreśl, że nie było to właściwe zachowanie i wskaż konstruktywne rozwiązania na przyszłość.
Postawa asertywna wynika z szacunku do siebie i innych, a jej trening może trwać przez całe życie. Im lepiej sami będziemy stosować asertywną komunikację, tym bardziej ułatwimy jej naukę naszym pociechom.

Fotografia: Pixabay