Po co komu giełda? – znaczenie dla gospodarki i inwestorów

Każda rozwinięta gospodarka posiada giełdę papierów wartościowych, będącą miejscem obrotu nie tylko akcjami spółek, ale również wieloma innymi instrumentami finansowymi. Jej prawidłowe funkcjonowanie jest korzystne zarówno dla spółek, inwestorów indywidualnych, jak i dla całego systemu finansowego.

Giełda papierów wartościowych jest jednym z kluczowych przedsiębiorstw z punktu widzenia gospodarki. Jest miejscem, w którym spotykają się osoby zainteresowane kupowaniem i sprzedawaniem różnych papierów wartościowych, w szczególności akcji, ale nie tylko. Giełda jest organizatorem obrotu, a zatem, na mocy odpowiednich przepisów zawartych w ustawie, tworzy platformę kojarzącą osoby zainteresowane kupnem instrumentów finansowych oraz ich sprzedażą.
Zasada działania giełdy oparta jest na systemie zleceń, z których każde zawiera liczbę instrumentów wystawionych na kupno lub sprzedaż oraz preferowaną cenę transakcji. Jeśli inwestorzy złożą przeciwstawne zlecenia o tej samej cenie, dochodzi do zawarcia transakcji, podczas której instrumenty finansowe zmieniają właściciela, w zamian za środki pieniężne przechodzące z rachunku na rachunek.

Znaczenie giełdy dla gospodarki

Giełda jest miejscem, w którym gromadzą się podmioty zainteresowane kupowaniem i sprzedawaniem papierów wartościowych. Na pewnym etapie rozwoju, przedsiębiorstwo wychodzi często poza grono nielicznych współwłaścicieli, będących najczęściej jego założycielami, otwierając się na innych inwestorów. Jest to tzw. debiut giełdowy. W takiej sytuacji akcje oferowane są publicznie tym wszystkim, którzy gotowi są zapłacić za nie ustaloną przy emisji cenę. Akcje spółki zaczynają być notowane na giełdzie, a sama spółka, jeśli decyduje się przy tym na podwyższenie kapitału zakładowego, otrzymuje dodatkowe środki na realizację bardziej ambitnych projektów.

To właśnie kojarzenie kupujących i sprzedających jest najważniejszą rolą giełdy. Wyobraźmy sobie, że każda transakcja kupna-sprzedaży papierów wartościowych musiałaby być zawierana za pośrednictwem notariusza lub chociażby spisanej na papierze umowy. W takiej sytuacji inwestor nie koncentrowałby się na samej spółce, lecz jego głowę zaprzątałby proces poszukiwania kontrahentów do zawarcia transakcji. Istnienie organizatora obrotu sprawia, że zarówno osoby zainteresowane kupnem, jak i sprzedażą akcji, udają się w miejsce koncentrujące większość tego typu transakcji, czyli właśnie na giełdę. Dodatkową zaletą są obowiązki informacyjne ciążące na spółkach notowanych na giełdzie. Dzięki nim, inwestor może uzyskać stosunkowo szeroką wiedzę na temat akcji, które chciałby kupić.

System obrotu giełdowego, oprócz umożliwienia zawierania transakcji, pełni jeszcze jedną istotną rolę, jaką jest wycena poszczególnych papierów wartościowych. Wyceny dokonują inwestorzy poprzez realizowane przez siebie transakcje. W miejscu, w którym popyt spotyka się z podażą, ustalana jest cena rynkowa akcji danej spółki. Biorąc pod uwagę bardzo dużą liczbę uczestników obrotu, przyjmuje się założenie, że cena ta wyznacza rynkową wartość spółki. Mówi się, że aktualna cena uwzględnia, czyli dyskontuje, wszystkie informacje, zarówno te dobre, jak i te złe, dostępne na temat danej spółki. Widać to zwłaszcza w chwili publikacji istotnych danych ekonomicznych, kiedy notowania akcji mogą w krótkiej chwili zmienić się o kilka procent.

Spekulanci i inwestorzy długoterminowi

Niektórzy obserwatorzy formułują zarzut, że giełda jest miejscem, w którym gromadzi się wielu spekulantów, zainteresowanych krótkoterminowym zarobkiem i nie dbających o długoterminowe losy spółek, których akcje kupują i sprzedają. Sęk w tym, że istnienie takich osób jest czymś obiektywnym i ich aktywność jest bardzo pożądana na rynku.
Można powiedzieć, że bez ich obecności, zawieranie transakcji byłoby bardzo utrudnione. Weźmy przykład dużego inwestora instytucjonalnego, chociażby funduszu inwestycyjnego, który chce sprzedać pakiet akcji o wartości kilku milionów złotych. Bez obecności inwestorów krótkoterminowych, zwanych również spekulantami, musiałby bardzo długo szukać kontrahenta do zawarcia transakcji o tak znacznych rozmiarach. Tymczasem obecność graczy posiadających zdecydowanie krótszy horyzont inwestycyjny sprawia, że dzięki nim zlecenie takie można zrealizować w ciągu dnia lub dwóch. Mówi się, że spekulanci są na giełdzie dostawcami płynności i z tego też względu ich obecność jest bardzo pożądana.

Giełda to nie tylko akcje

Trzeba pamiętać, że giełda papierów wartościowych umożliwia zazwyczaj notowanie szeregu innych, oprócz akcji, instrumentów finansowych. Zdecydowana większość z nich, oprócz możliwości inwestycyjnych stwarzanych graczom giełdowym, posiada również istotne znaczenie dla innych podmiotów.
Dobrym przykładem są notowane na giełdzie obligacje. Dzięki ich emisji, spółki pozyskują kapitał na realizowanie określonych projektów. Obligacje są następnie notowane na giełdzie, umożliwiając inwestorom handel nimi, co pozwala na elastyczne dostosowywanie się do obecnej sytuacji rynkowej i oczekiwań z nią związanych.
Duże znaczenie posiadają również walutowe kontrakty terminowe, odzwierciedlające kursy dolara, euro i franka szwajcarskiego do złotówki. Dzięki nim przedsiębiorcy, zwłaszcza eksporterzy i importerzy, mogą zabezpieczać wahania walut, aby eliminować ryzyko związane z kupowaniem produktów za granicą lub świadczeniem usług na rzecz podmiotów zagranicznych. Umocnienie lub osłabienie się złotego może powodować, że realizacja określonego kontraktu, mimo iż zyskowna w fazie zawierania umowy, przyniesie stratę w chwili otrzymania zapłaty. Instrumenty finansowe mogą takim sytuacjom zapobiegać.

Podsumowanie

Giełda nie jest, jak się niekiedy uważa, miejscem, w którym spekulanci wykorzystują zmienność cen akcji do pomnażania swoich majątków. Jest platformą umożliwiającą wielu podmiotom funkcjonującym w realnej gospodarce zabezpieczanie swojego ryzyka i pozyskiwanie niezbędnego do realizowania inwestycji kapitału. Z tego też względu jej dobra kondycja i przyjazne inwestorom regulacje są niezmiernie ważne dla prawidłowego funkcjonowania każdej gospodarki.
Oprócz tego, stanowi miejsce, w którym każdy zainteresowany, zarówno będący profesjonalnym inwestorem, jak i osobą na co dzień zajmującą się czymś innym, może pomnażać swoje pieniądze, inwestując w rozwijające się spółki i dokonując transakcji na innych instrumentach finansowych.