Jak pomóc dziecku radzić sobie ze stresem?

Techniki relaksacji dla dzieci

W obecnych czasach nasze dzieci są narażone na różnego rodzaju stresowe sytuacje, zarówno w szkole, jak i w środowisku rówieśników. Ma to często bardzo negatywny wpływ na ich zdrowie psychiczne i funkcjonowanie w grupach społecznych. Dzieci czują się niejednokrotnie osamotnione i zamknięte w świecie ze swoim problemem, często boją się rozmawiać o tym z rodzicami. Co można zrobić w pracy indywidualnej ze swoim dzieckiem, aby obniżyć poziom stresu? Odpowiedź wydaje się prosta: nauczyć pewnych technik relaksacji.

Relaks przy muzyce

Badania pokazują, że najbardziej relaksują i odprężają utwory muzyki klasycznej, przede wszystkim utwory Mozarta¹. Wpływają one korzystnie na zmiany w naszym organizmie: zmniejsza się ciśnienie tętnicze krwi, spowolniona zostaje akcja serca, zmniejsza się napięcie mięśniowe oraz poprawia się koncentracja i pamięć. W zależności od tego, czy chcemy uzyskać stan relaksu, czy pobudzenia, możemy wybrać utwory z „koncertu aktywnego” ułatwiające przyswajanie nowych informacji, np. Eine kleine Nachtmusik, andante oraz utwory z „koncertu pasywnego” pozwalające na relaks przed nauką lub po jej zakończeniu oraz utrwalenie wiadomości, np. koncert fortepianowy nr 21 C-dur, adagio. Oprócz tego warto zwrócić uwagę na muzykę barokową składającą się z dźwięków o wysokich częstotliwościach, która dostarcza energii, kieruje pracę mózgu na fale alfa, aktywizuje półkule mózgowe oraz rozluźnia ciało.

Trening relaksacji progresywnej Jacobsona

Relaksacja według Jacobsona polega na wykonywaniu określonych ruchów nogami, rękami, tułowiem, twarzą w celu stopniowego napinania i rozluźniania poszczególnych grup mięśni, tak aby dzieci odczuły różnicę między mięśniem napiętym i rozluźnionym. W momencie rozluźnienia jednej grupy mięśni następuje rozluźnienie również innych grup mięśni, pozostających poza naszą kontrolą, np. serca. Przykładowe ćwiczenia relaksacyjne Jacobsona, jakie możemy przeprowadzić z dziećmi:

• położyć się na materacu, ramiona wyciągnąć wzdłuż tułowia, zamknąć oczy;
• naciskać prawą, a potem lewą ręką podłoże tak, aby naprężać, a następnie rozluźniać mięśnie tylnej części ramienia, obserwować odczucia płynące z ciała, zapamiętać moment, w którym mięśnie są luźne;
• oddychać spokojnie, zwracać uwagę na swoje ciało;
• zgiąć stopę (najpierw prawą, potem lewą), tak aby naprężyć i rozluźnić najpierw mięśnie goleni, a potem łydki;
• wciągnąć powietrze głęboko do płuc, napiąć mięśnie brzucha, potem rozluźnić je zupełnie;
• zacisnąć mocno powieki i je rozluźnić;
• zacisnąć szczęki tak, aby naprężyć mięśnie żuchwy, następnie je rozluźnić;
• oddychać głęboko i spokojnie.²

Wizualizacja

Polega na wyobrażeniu sobie ciekawego, relaksującego miejsca z przyjemnymi widokami i pięknymi krajobrazami. W tle słuchamy muzyki, np. odgłosów przyrody – szumu morskich fal, drzew, śpiewu ptaków, płynącego strumyka, odgłosu wiatru bądź wybieramy odpowiedni utwór Mozarta w celu ćwiczenia koncentracji uwagi. Wprowadzamy tekst do muzyki relaksacyjnej, np. „Wyobraźcie sobie, że jest ciepły, słoneczny dzień, wydaje się Wam, że leżycie na różowej chmurze. Wasze całe ciało miękko na niej spoczywa. Wszystkie części ciała toną w chmurze i żadna nie musi nic robić, bo chmura przytrzymuje ją w powietrzu. Leżycie i łagodnie płyniecie z chmurą. Wieje lekki, chłodzący Wasze skronie wiatr. Nad Wami w górze słońce rozlewa swoje ciepłe, jasne promienie na cały świat wokół nas. Dobrze Wam tu. Chmura unosi Was, kołysze. Wsłuchajcie się w muzykę, która Was otacza. Wsłuchajcie się w ciszę, która Was otacza”³. Możemy zapytać po wizualizacji o odczucia lub poprosić dziecko o przelanie emocji towarzyszących wizualizacji na papier w postaci różnych symboli, znaków czy kolorów.

Ćwiczenie medytacji

Najpierw wybieramy ciche, spokojne miejsce. Następnie dziecko powinno zamknąć oczy i skupić się na oczyszczeniu swojego umysłu przez pozbycie się niepotrzebnych myśli, które rozpraszają i powodują stres. Kolejnym krokiem jest koncentracja na swoim oddechu i przeniesienie się ze świata zewnętrznego do świata wewnętrznego. Z każdym oddechem przypływa jakaś myśl. Gdy dziecko wypuszcza powietrze, myśl odpływa. Należy wciągać powietrze nosem i swobodnie wypuszczać je ustami, następnie otworzyć usta i pozwolić, aby powietrze wypłynęło. Nie można tego wymuszać i cały czas koncentrować się na oddechu. Na koniec tego ćwiczenia wydaje się polecenie: w przypadku, gdy dziecko robi wdech powinno poczuć, jak chłodne jest powietrze, a za każdym razem, gdy robi wydech, powinno poczuć, jak ciepłe i wilgotne jest powietrze. Przerwa powinna nastąpić po 60 s⁴.

Ćwiczenia relaksacji, wizualizacji oraz medytacji dają znakomite efekty. Pozwalają jednocześnie na redukcję stresu, poprawę ogólnej kondycji psychofizycznej, relaksację ciała: rozluźnienie mięśni, spowolnienie pracy serca, wyrównanie oddechu oraz zwiększają efektywność pracy mózgu, poprawiają koncentrację i zdolności zapamiętywania dzięki przejściu na częstotliwości fal mózgowych alfa i beta sprzyjających utrwalaniu informacji.

Przypisy:

1. D. Campbell, The Mozart Effect for Children, New York 2014.

2. P. Zieliński, Relaksacja w teorii i praktyce pedagogicznej, Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa 2011, s. 265.

3. E.Dubińska, Muzykoterapia jako element wspomagający rozwój psychofizyczny dzieci  w klasie integracyjnej, s.28. Dostępne na: http://sp8.szkola.pl/files/Muzykoterapia%20jako%20element%20wspomagajacy%20rozwoj.pdf  [Dostęp: 16.01.2018].

4. M. Sławomirska, Stres i sposoby radzenia sobie z nim, s. 8-9. Dostępne na: http://www.kardiochirurgia.cm-uj.krakow.pl/pacjent/stres.pdf [Dostęp: 16.01.2018].

Bibliografia:

1) Campbell D., The Mozart Effect for Children, New York 2014, ISBN: 9780380807444

2) Dubińska E., Muzykoterapia jako element wspomagający rozwój psychofizyczny dzieci  w klasie integracyjnej, s.28. Dostępne na: http://sp8.szkola.pl/files/Muzykoterapia%20jako%20element%20wspomagajacy%20rozwoj.pdf  [Dostęp: 16.01.2018].

3) Sławomirska M., Stres i sposoby radzenia sobie z nim, s. 8-9. Dostępne na: http://www.kardiochirurgia.cm-uj.krakow.pl/pacjent/stres.pdf [Dostęp: 16.01.2018].

4) Zieliński P., Relaksacja w teorii i praktyce pedagogicznej, Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa 2011, s. 265, 290, ISBN 978-83-7455-217-2

Fot. Pixabay